ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΣΕΡΡΩΝ
Τα Σέρρας ή οι Σέρρες είναι πόλις πανάρχαια. Κτίσθηκε από τους Παίονες της Φρυγίας της Μ. Ασίας και τους γείτονες τους Οδόμαντες, που σύμφωνα με τον μοναδικό και ανεπανάληπτο αρχαίο Ιστορικό Ηρόδοτο, μετανάστευσαν πρωτού να κηρυχτεί ο Τρωικός πόλεμος το 480 π.Χ., για αυτό και την ονόμασε από τους Παίονες κατοίκους, Σίρις ή Παιονική. Ο Φίλιππος με τους κατοίκους της, τους Μακεδόνες και τους Πελασγούς ίδρυσε το μέγα Μακεδονικό Κράτος.
Το 168 π.Χ. ο Ρωμαίος: Ύπατος Παύλος Αιμίλιος νίκησε τον βασιλέα των Μακεδόνων Περσέα και διαίρεσε το κράτος σε τέσσερες επαρχίες και τα Σέρρας τα ονόμασε “Μακεδόνων Πρώτη” με δικό της νόμισμα.
Κατά τον 6ον μ.Χ. αιώνα τα Σέρρας απετέλεσαν μια από τις ξακουστές “πόλεις του Ιλλυρικού θέματος” του Βυζαντινού Κράτους.
Από τα 800 μ.Χ. τα Σέρρας βρίσκονται στην πλήρη ακμή τους και την μεγάλη τους αίγλη.
Ο Αυτοκράτορας Νικηφόρος την ανακαίνισε και την έκαμε πραγματικό προμαχώνα στις από βορρά Σλαβικές επιδρομές.
Το 1204 με τον Φράγκικο κατακλυσμό τα Σέρρας πέφτουν στα χέρια του Βονιφάτιου του Μομφερατικού.
Το 1206 πέφτουν στα χέρια του Βούλγαρου Ιωαννίτση του Σκυλογιάννη που τα μετέβαλε ολοκληρωτικά σε ερείπια και το 1208 ξαναπέφτουν πάλι στην Φράγκικη εξουσία.
Το 1224 ο Θεόδωρος Άγγελος Κομνηνός Δεσπότης της Ηπείρου τα κατέλαβε και έκτισε τον κερώνυμο ναό των Αγίων Θεοδώρων.
Το 1230 τα Σέρρας ξαναπέφτουν πάλι στην Βουλγαρική εξουσία του ηγεμόνα Ασάν από τον ανήλικο γιο του οποίου την παρέλαβε ο Αυτοκράτορας της Νίκαιας το 1245. Ο ηγεμόνας της Σερβίας Στέφανος Δουσσάν επωφελήθηκε την διχόνοια των διαδόχων του Αυτοκράτορος του Βυζάντιου Κατακουζηνού και το 1346 κατέκτησε την πόλη και παρέμενε σ’ αυτή μέχρι το 1371 όποτε και περιήλθε στην κηδεμονία του Δεσπότου της Θεσσαλονίκης Εμμανουήλ Παλαιολόγου μέχρι την 19 Σεπτεμβρίου 1383 οπότε και υποτάχθηκε στους Τούρκους και έζησε κάτω από τον βαρύ ζυγό της μέχρι το 1912 πού καταλήφθηκε από τους Βουλγάρους και απελευθερώθηκε από τον Ελληνικό Στρατό στις 29 Ιουνίου 1913.
Υποδουλώθηκαν δηλαδή 70 ολόκληρα χρόνια προ της υποδουλώσεως του ελεύθερου Ελληνικού Κράτους και της πτώσεως της Κωνσταντινουπόλεως.
Είναι ίσως η μοναδική πόλις στην υφήλιο που δέχθηκε πάντα κατακτητικές περιπέτειες και πολεμικές καταιγίδες, μα και που πάντα αναγεννήθηκε και γινόταν διαρκώς ωραιότερη από πρώτα, σαν τον ιστορικό φοίνικα που αναγεννιούνταν από την στάχτη του.
Τα Σέρρας εκτός από τις μεγάλες περιπέτειες και τις διώξεις που υπέστησαν κατά το διάστημα αιώνων δουλείας είχαν και τον τρομερότερο εχθρό των συχνοτάτων πυρκαγιών.
Το 1206 κάηκαν από τον Ιωαννίτση. Στη συνέχεια κάηκαν εκ νέου το 1571, το 1637 και το 1714 κάηκαν κατ’ επανάληψη καθώς και το 1849 και με την πυρκαγιά του 1913 εξαφανίστηκαν από τις Βουλγαρικές ορδές.
Μα ενώ πολλές ιστορικές πόλεις εξαφανίσθηκαν ,η πόλις των Σερρών αντίθετα έμεινε αιωνόβια μέσα από τις πολεμικές καταστροφές και τις βαρβαρικές επιδρομές και πάλι γινόταν ωραιότερη από πριν κάτω από τον ελεύθερο για αυτήν πάντα ελληνικό ουρανό της.
Η Ακρόπολις Τουρκιστί-Κουλάς δεσπόζει της πόλεως με τα τείχη και τους πύργους της και στεφανώνει σαν διαμαντόπετρα δαχτυλιδιού το ένδοξο παρελθόν της.
Ήταν πρώτη στο εμπόριο, πηγή του καπνού και του βαμβακιού και την κατέκλυζαν Αυστριακοί, Τούρκοι και Εμίραι έμποροι.
Στα γράμματα ήταν πάντα πρώτη, ήταν κέντρο εκπαίδευσης και αποστολής των δασκάλων του γένους εσωτερικού και εξωτερικού.
Ο ιστορικός Τούρκος Χατζη-Κάλφας τα ονομάζει πόλη των Σοφών και ο Χατζηδάκης “Αθήνα του Βορρά” για την καλλιέργεια των γραμμάτων και την λατρείαν των μουσών.
Είχε στην αρχή Σχολή ιερωμένων με χρυσόβουλο του Μαυροκορδάτου, το 1885. Αλληλοδιδακτική σχολή, το 1870 τον Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο “Μακεδονικός” με πανελλήνια φήμη, εθνικό σωματείο. Και ακολουθούν στη συνέχεια οι σχολές Δημητρίου Μαρούλη με ημιγυμνάσιο και Διδασκαλείο, η Σχολή Δέλλιου με 1770 μαθητές, η σχολή Φυλακτού, η Σχολή Κοριτσιών, ενοριακά Σχολεία, εξατάξια αστική Σχολή, κεντρικό Νηπιαγωγείο, Ανώτατο Παρθεναγωγείο “η Γρηγοριάς” του μεγάλου ευεργέτου Γρηγορίου Ρακιτζή και Εθνικό Γυμναστήριο.
Όλοι αυτοί οι ενθουσιώδεις και ακούραστοι δάσκαλοι, παιδαγωγοί, άοκνοι κήρυκες της εθνικής ιδέας, με την φωτισμένη των κοινωνική και φιλανθρωπική δράση, υπήρξαν πρότυπα στους μαθητές τους, πάνω από 2500 τα νάματα τότε της κλασσικής και ελληνοπρεπούς σοφίας που και αυτοί με τη σειρά τους μεταλαμπάδευσαν τα φώτα της παιδείας στα πέρατα του κόσμου και σε κάθε γωνιά του ελεύθερου και υποδουλωμένου Ελληνισμού. Στην συνέχεια δίδαξαν στα ίδια τα σχολεία σοφοί καθηγητές ο Ε. Στράτης, ο Ι. Τικόπουλος, ο Γ. Τσαλόπουλος και Γυμνασιάρχες περιωπής, Μισυρλής, Γεωργούλης, Ευθαλία Αδάμ, Άννα Τριανταφυλλίδου, ο Λεωνίδας Παπαπαύλου (ο οποίος μαζί με άλλους πρόκριτους εκτελέσθηκε το 1917 από τους Βούλγαρους) που συνέχισαν την ιστορική πορεία της πόλης στη λεωφόρο της εκπαίδευσης στο πρώτο μισό του περασμένου μας αιώνα.
Ποτέ οι Σερραίοι δεν παρέλειψαν ευκαιρίες και πάντα συμμετείχαν σε όλες τις προσπάθειες του Έθνους δια την αποτίναξη του ζυγού της δουλείας. Αιχμαλωσίες, διώξεις, αρπαγές και θάνατοι των προκρίτων, εξανδραποδισμοί, εξισλαμισμοί και εμπρησμοί ήσαν οι ελαφρότερες τιμωρίες κάθε εξέγερσης. Η ζωή, η τιμή και η περιουσία ανήκαν στην δικαιοδοσία και την αυθαίρετη θέληση του δυνάστου που τους ηττημένους χαρακτήριζε πράγματα και δούλους.
Θλιβερότερο από όλα τα δεινά το παιδομάζωμα, το Γεννιτσαρωμάζωμα, που ανέτρεφε τους φονιάδες και τυράννους των ομοεθνών των.
Μα στα πέριξ των Σερρών ποτέ δεν έπαυσε να ακούγεται η κλαγγή των οπλών. Και με το εγερτήριο σάλπισμα κάθε κλαρί και φλάμπουρο κάθε κλαδί και κλέφτης που καλούσε τον ραγιά στην αποτίναξη του ζυγού της δουλείας, πρώτη η πόλη των Σερρών έδωσε το παρόν με τα ηρωικά παιδιά της. Τον Αρχιστράτηγο των Μακεδονικών δυνάμεων Εμμανουήλ Παπά, τον Νικοτσάρα, τον Καπετάν Μητρούση, τον Στέργιο Βλάχμπεη, τον Τζαβέλλα και πολλούς άλλους.
Είναι κοιτίδα του Μακεδονικού αγώνα.
Το 1905 δημιουργούν οι Σερραίοι τον ιστορικό όμιλο “ΟΡΦΕΑ” ό οποίος διακρίθηκε διά την καλλιτεχνική και κυρίως την Εθνική του δράση.
Ο πραγματικός σκοπός της ιδρύσεώς του ήτο κυρίως εθνικός η δε διδασκαλία της μουσικής, του θεάτρου και του αθλητισμού ήταν πρόσχημα της ιδρύσεως.
Εις τα υπόγεια των γραφείων του Συλλόγου γινόταν συχνά συγκεντρώσεις των μελών του και λαμβάνονταν αποφάσεις διά την όλη πορεία του Μακεδονικού αγώνα.
Ήτο το καταφύγιο και ο εφοδιασμός των Μακεδονομάχων κάτω από την Μουσικογυμναστική επιφανειακή αποστολή του. Σήμερα ο ιστορικός Όμιλος “ΟΡΦΕΑΣ” συνεχίζει τη μεγάλη παράδοσή του στη μουσική και το θέατρο και πρωτοστατεί πάντοτε εις τις καλλιτεχνικές και μουσικές εκδηλώσεις της.
Τα Σέρρας είναι σήμερα μια ακμάζουσα πόλις με μεγάλη πολιτιστική, καλλιτεχνική και πνευματική κίνηση.
Αξιοθέατα της πόλεώς μας είναι:
Ή Ακρόπολις-Κουλάς όπου βρίσκονται παλιά τείχη της πόλεως και ο ιστορικός επιβλητικός πύργος του Βασιλέως, ο οποίος είχε διπλό προορισμό, αφ’ ενός μεν προστάτευε την εκεί πλησίον ευρισκομένη πύλη, αφ’ ετέρου δε αποτελούσε το τελευταίο στήριγμα αμύνης στην περίπτωση που ο εχθρός θα καταλάμβανε την υπόλοιπη ακρόπολη.
Εις την Β.Α. πλευρά ευρίσκεται ο ιστορικός Ναός του Αγίου Νικολάου ο οποίος καταστράφηκε και ξαναχτίστηκε εκ νέου.
Ο Καθεδρικός Ναός των Αγίων Θεοδώρων, παλαιά Μητρόπολις, κτίστηκε το 1224 μ.Χ από τον Δεσπότη της Ηπείρου Θεόδωρον Αγγέλου Κομνηνόν εις ανάμνηση της μεγάλης νίκης του κατά των Φράγκων. Ο ναός των Αγίων Θεοδώρων είναι γνωστός διά τα περίφημα ψηφιδωτά του από τα όποια διασώθηκε μόνον ένα από την πυρκαγιά του 1913, στο οποίο απεικονίζεται ο Απόστολος Ανδρέας και διακρίνονται τα χέρια μόνον του Αποστόλου Λουκά και το οποίο σήμερα φυλάγεται στο Μουσείο της πόλεως μας.
Ο Ναός καταστράφηκε ολοσχερώς με την πυρκαγιά του 1913, προ ολίγων δε ετών εγένετο η αναστήλωσή του από την αρχαιολογική υπηρεσία και σήμερα λειτουργεί ως προσκηνηματικός ναός.
Το παλαιό ναΐδριο του Αγίου Γεωργίου με σπάνιες παλαιές τοιχογραφίες.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο το όποιο προσωρινά στεγάζεται στο Μπεζεστένι που βρίσκεται στην κεντρική πλατεία της πόλεως. Σε αυτό έχουν συγκεντρωθεί όλα τα αρχαιολογικά ευρήματα της περιοχής μας και τα οποία αντιπροσωπεύουν τον τόπο μας σε όλες τις φάσεις της ιστορίας. Εκτίθενται πολλά επιτύμβια ανάγλυφα, ψηφίσματα, τμήματα σαρκοφάγων, αναθηματικά ανάγλυφα, κεφαλές αγαλμάτων, μαρμάρινο ι βωμοί, μαρμάριναι λεοντοκεφαλές και άλλα. Επίσης εκεί φυλάγεται και το περίφημο ψηφιδωτό που διασώθηκε από την παλαιά Μητρόπολη των Σερρών, η εικόνα του Αγίου Ανδρέα.
Το λαογραφικά μουσείο Σαρακατσάνων λειτουργεί από το 1979 και στεγάζεται σε ιδιόκτητο κτίριο στην οδό Κωνσταντινουπόλεως 57. Για την δημιουργία του Μουσείου αυτού συνέβαλαν όλοι οι Σαρακατσάνοι της Ελλάδος που πρόσφεραν ότι είχε ο καθένας του. Στα εκθέματα του Μουσείου αυτού περιλαμβάνονται, η καλύβα του τσομπάνου σε πλήρη αναπαράσταση, σκηνές από τη ζωή στο τσελιγκάτο, μακέτα τσελιγκάτου, αναπαράσταση της διαρρύθμισης και της λειτουργικότητας ενός Σαρακατσάνικου καλυβιού, Σαρακατσάνικες φορεσιές όλων των περιοχών της Ελλάδος, παιδικές Σαρακατσάνικες φορεσιές και παιδικά παιχνίδια, αναπαράσταση Σαρακατσάνικου γάμου, Σαρακατσάνικες βελέντζες, ποδιές, κάλτσες, φούστες και τσαμαντάνια και πολλά άλλα εκθέματα από την Σαρακατσάνικη ζωή.
Το λαογραφικό Μουσείο του Συλλόγου Βλάχων Ν. Σερρών «Γεωργάκης Ολυμπίος», λειτουργεί τα τελευταία χρόνια σε ιδιόκτητο κτίριο επί της οδού Καραϊσκάκη 2. Στα πολλά του εκθέματα περιλαμβάνονται βλάχικες στολές, όλων των περιοχών της Ελλάδας, αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν οι Βλάχοι στα Τσελιγκάτα στην καθημερινή τους ζωή, βελέντζες, κιλίμια, παλιές φωτογραφίες από τη ζωή τους και πολλά άλλα.
Το Εκκλησιαστικό κειμηλαρχείο «ΨΥΧΗΣ ΑΚΟΣ»
Λειτουργεί από το 2008 σε ιδιόκτητο κτίριο επί της οδού Λεωνίδα Παπαπαύλου 48 με πλούσια εκκλησιαστικά εκθέματα, σπάνιες εικόνες μεγάλης αξίας, ιερατικές στολές, διάφορα λειτουργικά σκεύη, ευαγγέλια μεγάλης αξίας, χρυσοκέντητα επιμάνικα, ορισμένα χρονολογούμενα από τον 18ο αιώνα και πολλά άλλα.
Το Μπεζεστένι το οποίο είναι κτίσμα του 16ου – 17ου αιώνα, είναι μεγάλο ορθογώνιο κτίριο το οποίο καλύπτεται με έξι τρούλους σφαιρικούς θόλους, οι οποίοι στηρίζονται εσωτερικά με τη βοήθεια τεθλασμένων τόξων αφ’ ενός μεν σε δύο μεγάλες τετράγωνες κολώνες αφ’ ετέρου δε στα εξωτερικά τοιχώματα. Το όνομά του Μπεζεστένι που είναι λέξη Αραβοπερσική σημαίνει αγορά υφασμάτων, είναι δε ένα εκ των δύο που σώζονται στην Ελλάδα (το δεύτερο είναι στην Θεσσαλονίκη).
Το τέμενος του Αχμέτ Πασά το οποίο βρίσκεται εις την έξοδο της πόλεως (προς Δράμα), σύμφωνα με υπάρχουσα επιγραφή κτίσθηκε το 1492 υπό του Μεχμέτ Μπέη:, υιού του Σελίμ Α΄. Το τέμενος αυτό για την κομψότητά του και τη ρυθμική αυτού ομοιότητα προς τους χριστιανικούς ναούς ονομάσθηκε υπό των Σερραίων “Αγία Σοφία ” υπάρχει δε παράδοσις ότι το τέμενος αυτό ήταν άλλοτε χριστιανικός Ναός.
Το Ζιντζιρλή Τζαμί παρουσιάζει αξιόλογο ενδιαφέρον διότι φέρει φανερά την επίδραση της βυζαντινής αρχιτεκτονικής. Εις το τζαμί σώζεται ωραιότατος καλλιμάρμαρος άμβωνας ο οποίος παρουσιάζει μεγάλες αναλογίες και ομοιότητες με παλαιοχριστιανικούς άμβωνες των βυζαντινών ναών.
Στην άκρη της πόλεώς μας ευρίσκεται ο Άγιος Ιωάννης μια τοποθεσία με γάργαρα νερά και βαθύσκια πλατάνια, ωραία γραφικά καφενεδάκια που μπορεί κανείς να περάσει ευχάριστα την ημέρα του.
Στην καρδιά σχεδόν της πόλεως είναι και η κοιλάδα των Αγίων Ανάργυρων με χιλιάδες στρέμματα που αξιοποιήθηκε τα τελευταία χρόνια. 'Εκεί βρίσκεται το κλειστό κολυμβητήριο, το κλειστό γυμναστήριο, τερέν τένις, γήπεδα μπάσκετ και όμορφα κεντράκια που συγκεντρώνουν πολύ κόσμο και ιδίως τους νέους μας.
Σε απόσταση 10 χιλιομέτρων μπορεί κανείς να επισκεφθεί την Ιστορική Μονή Τιμίου Προδρόμου που κτίσθηκε στα 1270 επί Αυτοκράτορος Μιχαήλ Παλαιολόγου. Ο Κεντρικός ναός χτίστηκε στα 1300 και είναι τοιχογραφημένος με παλιές τοιχογραφίες του περίφημου ζωγράφου Πανσελήνου. Εις τον ναόν υπάρχουν και οι τάφοι των κτητόρων της Μονής Ιωαννικίου και Ιωακείμ καθώς και ο τάφος του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Γενναδίου του Σχολαρίου.
Ακόμη αξίζει να επισκεφθεί κανείς και το μαγευτικό δάσος Λαϊλιά πού βρίσκεται σε απόσταση 25 χιλιομέτρων και στο οποίο έχει δημιουργηθεί από τον Ε.Ο.Σ. Σερρών ένα σύγχρονο Χιονοδρομικό Κέντρο με αναβατήρα, χιονοδρομικές πίστες, Ορειβατικό Καταφύγιο και ένα υπέρ σύγχρονο χιονοδρομικό Περίπτερο-ΣΑΛΕ.
Επίσης σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από την πόλη μπορεί κανείς να επισκεφθεί τον Υγροβιότοπο της λίμνης Κερκίνης που είναι ένα από τα ομορφότερα μέρη της Ελλάδας και από τα 3-4 καλύτερα σημεία της Ευρώπης για παρατήρηση πουλιών. Είναι φημισμένος για την πλούσια χλωρίδα και πανίδα. Πολλά σπάνια και προστατευόμενα από διεθνείς συνθήκες είδη πουλιών, παραποτάμια δάση, νούφαρα που επιπλέουν σε έκταση χιλιάδων στρεμμάτων και ένας καταπληκτικής ομορφιάς ορίζοντας από ορεινά συγκροτήματα του Μπέλλες και των Κρουσίων χαρίζουν στον τόπο μια ανυπέρβλητη γοητεία.
Μπορεί ακόμη κανείς να επισκεφθεί σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων ένα από τα ωραιότερα σπήλαια της Ελλάδας, το σπήλαιο της Αλιστράτης, το οποίο έως και σήμερα έχει επιφάνεια 25.000 μ., είναι σχεδόν επίπεδο με πλούσιο σε σταλακτίτες εντυπωσιακούς σε σχήματα εκκεντρίτες και ελικτίτες και ένα μοναδικό σε πυκνότητα δάσος από σταλαγμίτες ύψους έως 10 μέτρων και πλάτους 7 μέτρων. Μέσα στο σπήλαιο ζουν διάφοροι σπηλαιόβιοι οργανισμοί, όπως Δολικόποδα, Μυριόποδα και ελάχιστες Νυχτερίδες.
Ακόμη θα μπορούσε κανείς να επισκεφθεί τα οχυρά του Ρούπελ και Ιστίμπεη στα οποία στις 6 Απριλίου 1947 οι ορδές των Γερμανικών Στρατευμάτων προσπάθησαν να τα καταλάβουν με συνεχείς επιθέσεις των, αλλά η αντίσταση των υπερασπιστών ήταν τοιαύτη που έφερε μεγάλες απώλειες και που όταν πια ήταν μάταιος ο αγώνας των λόγω εισβολής των Γερμανικών Στρατευμάτων από άλλα σημεία στον Ελλαδικό χώρο αναγκάστηκαν να παραδοθούν. Εις τους γενναίους υπερασπιστές τους οι Γερμανοί απέδωσαν τιμές, κατά την αποχώρησή τους από τα οχυρά. Σήμερα οι στοές και οι άλλοι χώροι των οχυρών είναι επισκέψιμοι και αξιωματικοί εξιστορούν στους επισκέπτες την ιστορία της αντίστασης των μαχητών των οχυρών.
Αυτή είναι με πάρα πολύ λίγα λόγια η μεγάλη ιστορία αλλά και το μεγαλείο της ακριτικής, ιστορικής, μαρτυρικής και αιματοβαμμένης Σερραϊκής γης της Αθήνας του Βορρά.
Νικόλαος Χρ. Χριστίδης
